Ludwika Sosnowska, córka Józefa Sosnowskiego – hetmana litewskiego, senatora, wojewody, to pierwsza młodzieńcza miłość, dwudziestoletniego wówczas, Tadeusza Kościuszko. Osiemnastoletnią pannę pokochał Kościuszko jako kadet Szkoły Rycerskiej, a dziewczyna mu tę miłość odwzajemniła.

Niestety Ludwika, wolą ojca poślubiona została przez księcia Józefa Aleksandra Lubomirskiego.

Co doprowadziło do przerwania tej miłości?

Przede wszystkim dzieliła ich wielka różnica pod względem majątku i pozycji społecznej. Ona była córką prawie magnata, on szlachcicem jednowioskowym. Ojciec Ludwiki, Józef Sylwester Sosnowski herbu Nałęcz, ówczesny pisarz polny litewski oraz starosta brzeskolitewski, a późniejszy hetman litewski, odrzucił oświadczyny Tadeusza słowami: „…synogarlice nie dla wróbla, a córki magnackie nie dla drobnych szlachetków…”.

Jednak zanim nastąpiły oświadczyny Tadeusza oraz trwała sielanka miłości ojciec Ludwiki dobijał targu z lekkomyślnym i niepoczytalnym księciem Stanisławem Lubomirskim w pałacu Lubomirskich za Żelazną Bramą. Rozmowy trwały długo, ale ostatecznie dwóch ojców doszło do porozumienia i zawarło pakt, na mocy którego najmłodszy syn wojewody kijowskiego, książę Józef Lubomirski, zaślubi córkę Sosnowskiego, Ludwikę zakochaną w Tadeuszu Kościuszko. Ojcowie nie pytali o zgodę ani Ludwiki, ani Józefa. W tle tego układu był majątek Lubomirskich przegrany w karty przez wojewodę do Sosnowskiego, a były to dobra szarogrodzkich i Zwinogrodczyzny na Wołyniu jako posag i starostwo romanowskie na Ukrainie jako wkład księcia.

„Nie wiedziała więc zakochana para (Ludwika i Tadeusz – przyp. aut.) że nad ich miłością i marzeniami zadzierzgnął się już węzeł tragiczny tegoż 1775 r.” – podsumował ten układ Korzon w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej.

Oświadczy Tadeusza

Kiedy wojewoda wezwał swą córkę i oznajmił jej swą wolę poślubienia księcia Lubomirskiego Ludwika wybuchła płaczem i uciekła. Powiadomiła o tym, dla nich tragicznym fakcie, swego lubego, który nazajutrz ubrany w swój mundur kapitana poprosił Sosnowskiego o rękę córki. Wojewoda wpadł w szał i według niektórych przekazów zwymyślał Tadeusza i podobno groził mu więzieniem.

Ludwikę ojciec kazał zamknąć w komnatach i zakazał jej wychodzić. Dziewczyna nie chciała nawet słyszeć o księciu i uparcie twierdziła, że nie wyjdzie za Lubomirskiego tylko za Kościuszkę. Tadeusz natomiast udał się do Warszawy szukając protekcji księcia Adama Czartoryskiego i samego króla. Obaj oni dobrze wiedzieli o miłości Kościuszki, natomiast nic nie wiemy, czy jego starania odniosły jakikolwiek skutek i czy król lub książę wstawili się za nim u hetmana.

Koniec miłości

Wiele przekazów potwierdza, że Tadeusz, za zgodą Ludwiki, planował jej porwania i sekretne zaślubiny, jednak do niczego takiego nie doszło. Wprawdzie dziewczyna uciekła później do klasztoru, jednak do zaślubin z księciem Lubomirskim doszło ostatecznie i mieli troje dzieci, Henryka Ludwika i Fryderyka Wilhelma oraz córkę Helenę.

Autor: Karol Kwiatkowski